نگارنده: سید ابوالفضل میرقاسمی

در آیات قرآن کریم و احادیث و روایات مذهبی ما، تاکید زیادی بر سیر و سفر، تماشا، مطالعه و تفکر در باب آیات الهی (طبیعت بسیار زیبا و آرامش بخش یکی از بزرگترین آیات الهی است) و درس گرفتن از سرنوشت اقوام و جوامع دیگر شده است. خوشبختانه اقبال عمومی نسبت به انواع گردشگری (طبیعت گردی، گردشگری فرهنگی، مذهبی، تاریخی، باستانی، سلامت، درمانی، کشاورزی، ورزشی، ماجراجویی، زمین شناسی و …) روز به روز بیشتر میشود و امید آن می رود که گردشگری و صنایع و خدمات وابسته به آن (کسب و کارهای وابسته به آژانس های مسافرتی، هتل ها، مُتل ها، خانه های بومگردی، اردوگاه ها، حتی خانه مسافرها، راهنمایان تور، رستوران ها، قهوه خانه ها، استراحتگاه ها، پارکینگ ها، تولیدکنندگان عسل، مواد لبنی و محصولات فرآوری شده روستایی، گیاهان دارویی، صنایع دستی و نظایر آن) سبب رونق اقتصادی شده و در کنار فعالیت های کشاورزی و دامپروری، بتواند به درآمدزایی و بهبود معیشت جوامع محلی (روستایی و عشایری) کمک کند.

بدیهی است شکوفایی و پایداری صنعت توریسم نیاز به فرهنگ سازی و آموزش اصول و مبانی آن و نیز رعایت برخی ملاحظات محیط زیستی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی دارد. چنانچه در توسعه گردشگری، صرفا به ملاحظات اقتصادی و درآمدزایی آن (سود جویی و منفعت طلبی) توجه شود، پایداری و تداوم گردشگری به خطر می افتد. بعنوان مثال، در زمینه طبیعت گردی (اکوتوریسم)، هنگامی گردشگران حاضر به هزینه کردن و سفر به مناطق دارای جاذبه گردشگری طبیعی (نظیر جنگل های شمال کشور و یا تالابها و آبشارهای طبیعی و یا مراتع ییلاقی) هستند که زیبایی و شادابی طبیعت حفظ شده باشد.

ورود کنترل نشده گردشگران به هر منطقه که در اثر تردد ایشان، خاک های جنگلی کوبیده شده و امکان رشد گیاهان و درختان از بین می‌رود و یا ریختن زباله در طبیعت که سبب زشت شدن مناظر طبیعی و سپس آلودگی منابع آب و خاک (در اثر نفوذ شیرابه ها) و انتشار بوی نامناسب ناشی از فساد مواد غذایی باقیمانده از گردشگران (بجای بوی دل انگیز گل و گیاه طبیعی) از مصادیق گردشگری غیرمسئولانه و بدون توجه به ظرفیت بُرد عرصه های طبیعی است که در درازمدت سبب افزایش فشار بر منابع طبیعی (جنگلها و مراتع) و تخریب محیط زیست خواهد شد.

بدیهی است تماشای محیط زیست تخریب شده، لذت و لطفی برای گردشگران ندارد و به تدریج، جمعیت بازدیدکنندگان کمتر و کمتر شده و سرمایه گذاری های انجام شده جهت توسعه گردشگری در آن مناطق، دچار ضرر و زیان میشوند.

در دهه های اخیر، برخی افراد سودجو و فرصت طلب نسبت به تغییر کاربری اراضی بخصوص اراضی جنگلی و مرتعی و سپس فروش زمین ها به افراد غیربومی اقدام نموده اند که سبب ویلاسازی های گسترده در عرصه های طبیعی و تخریب مناظر و جاذبه های طبیعی و از طرف دیگر سبب تغییر بافت سنتی و اصیل روستاها و معضلات ناشی از اختلاط فرهنگی شده است. بعضی افراد خودخواه و فخرفروش نیز اقدام به ساخت ویلا (خانه دوم) در بالای بعضی تپه ها (که دارای بهترین چشم انداز طبیعی هستند) نموده اند که ضمن دستکاری و تخریب منظر طبیعی، سبب تخریب محیط زیست و بروز فرسایش خاک و رسوب و آلودگی رودخانه ها بدلیل ایجاد راه دسترسی برای آن ویلاها شده اند. باعث تاسف است که در منطقه سوادکوه و سایر نقاط استان مازندران چنین تپه های تخریب شده ای (بدلیل ایجاد ترانشه های راه سازی پر پیچ و خم و پر شیب) به وفور یافت می شود.

تجربه جهانی حاکی از قید و بندهایی برای توسعه اصولی گردشگری است نظیر “گردشگری پایدار” و یا “گردشگری مسئولانه” و یا “گردشگری اجتماع محور” و یا “گردشگری حق محور”. بنابراین انتظار می رود که مسئولین امر، بیش از پیش در زمینه فرهنگ سازی، آموزش، اطلاع رسانی، تدوین ضوابط و استانداردهای گردشگری و نیز پیش بینی سازوکارهای مناسب جهت رعایت آنها و برخورد قاطع با افراد خاطی و متخلف، تلاش نمایند تا علاوه بر پیشگیری از اعمال فشار بی رویه بر منابع طبیعی، از تخریب محیط زیست نیز جلوگیری شود و طبیعت، این نعمت بی بدیل و موهبت الهی، برای نسل های بعدی نیز حفظ شود تا آیندگان نیز بتوانند لذت گردشگری و طبیعت گردی را درک کنند.